मराठीतील म्हणी आणि त्यांचे अर्थ (Marathi Mhani And Their Meanings)

मराठीतील म्हणी (Marathi Mhani) आणि त्यांचे अर्थ [Marathi Proverbs And Their Meanings]


आमच्या मराठी म्हणींच्या ज्वलंत संग्रहाच्या मदतीने आणि त्यांच्या अभ्यासपूर्ण व्याख्यांच्या मदतीने, मराठी परंपरेचे शहाणपण जाणून घ्या. लपलेले सांस्कृतिक रत्न एक्सप्लोर करा!


Marathi Mhani And Their Meanings
Marathi Mhani And Their Meanings


खाली काही मराठी म्हनी आहेत, ज्या सामान्यतः लोक त्यांच्या आयुष्यात वापरत असतात.


मराठीतील म्हण अर्थ
देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचे पैसे कमी आणि काम जास्त.
देव तारी त्याला कोण मारी ? देवाची कृपा असल्यास आपले कोणीही वाईट करू शकत नाही.
देवा दंडवत एखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे.
देश तसा वेश परिस्थितीप्रमाणे बदलणारे वर्तन.
दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायला नशिबाने मिळणे परंतु घेता न येणे
दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाई नशिबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात.
दैव देते आणि कर्म नेते नशिबामुळे उत्कर्ष होतो; पण स्वतःच्या कृत्यामुळे नुकसान होते.
दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठी नशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधी सुद्धा दूर जाते.
दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशी दोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्या चे काम होत नाही.
धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशी कोणत्याच कामाचे नसणे.
धर्म करता कर्म उभे राहते एखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते.
धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळा छोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठी कडे दुर्लक्ष करणे.
धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्या गुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरिबांना यातायात करावी लागते.
न कर्त्याचा वार शनिवार एखादे काम मनातून करायचे नसते तो कोणत्या तरी सबबीवर ते टाळतो.
नऊ दिवस कोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ टिकून कालांतराने तिचे महत्त्व नाहीसे होणे.
नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्ने दोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एक सारख्या अनेक अडचणी येतात
नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नये नदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच.
नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारे केलेला उपदेश निष्फळ ठरणे. पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार. उपदेशाचा शून्य परिणाम होणे.
नाक दाबले, की तोंड उघडते एखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला, की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते.
नाकापेक्षा मोती जड मालकापेक्षा नोकर शिरजोर असणे
नाकापेक्षा मोती जड मालकापेक्षा नोकराचे प्रतिष्ठा वाढणे
नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेला आधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे.
नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसली वाईट गोष्ट जवळ बाळगल्या वर ती कधी ना कधी उलटतेच
नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणे एकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे
नाचता येईना अंगण वाकडे आपल्याला एखादे काम करता येत नसेल तेव्हा आपला कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधित गोष्टीत दोष दाखवणे
नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचे देवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे.
नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा नाव मोठे लक्षण खोटे.
नावडतीचे मीठ आळणी आपल्या विरोधात असणाऱ्या माणसाने कोणतीही गोष्ट किती चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते
नाही पण जण्याची तरी असावी एखादी वाईट कृत्य करताना म्हणाला काही वाटले नाही तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार करावा
निंदकाचे घर असावे शेजारी निंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो त्यामुळे आपले दोष कळतात
नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेन अतिशय हटवादीपणाची वर्तन करणे
पडलेले शेण माती घेऊन उठते एखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने किती जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच
पदरी पडले पवित्र झाले कोणती गोष्ट एकदा स्वीकारली कितीला नाव ठेवणे उपयोगाचे नसते
पळसाला पाने तीनच सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे
पाचामुखी परमेश्वर बहुसंख्य लोक म्हणतील तेच खरे मानावे
पाची बोटे सारखी नसतात सर्वच माणसे सारख्याच स्वभावाची नसतात
पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे अनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही
पाप आढ्यावर बोंबलते पाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही
पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूम जिथे मोठी शांत असतात तेथे छोट्यांचा बडेजाव असतो
पायाची वाहन पायीच बरी मूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो.
पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेली पाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे
पी हळद नि हो गोरी कोणत्याही बाबतीत उतावळेपणा करणे
पुढच्याच ठेच मागचा शहाणा दुसऱ्याच्या अनुभवावरून मनुष्य काही बोध घेतो व सावधपणे वागतो
पुढे तिखट मागे पोचट दिसायला फार मोठी पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे
पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आली फायदा होईल म्हणून जाणे परंतु नुकसान होणे
पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणा पैसा कमी काम जास्त
पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरी स्वतः जवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे
पोर होईल ना व सवत साहिना आपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही
फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्याय राजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला किंवा चुकीचा असला तरी तो मानावा लागतो
फुटका डोळा काजळाने साजरा करावा आपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो तो झाकता येईल तितका झाकावा
फुल ना फुलाची पाकळी वास्तविक जितके द्यायला पाहिजे तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे
फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणे जेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे
बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीना निरुपयोगी गोष्ट
बडा घर पोकळ वासा दिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव
बळी तो कान पिळी बलवान मनुष्य इतरांवर सत्ता गाजवितो
बाप तसा बेटा बापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे
बाप से बेटा सवाई वडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगार
बारक्या फणसाला म्हैस राखण ज्याच्या पासून धोका आहे त्याच्याकडे संरक्षणाची जबाबदारी सोपविणे
बावळी मुद्रा देवळी निद्रा दिसण्यास बावळट पण व्यवहारचतुर माणूस
बुडत्याला काडीचा आधार घोर संकट काळी मिळालेली थोडीशी मदत देखील महत्त्वाची ठरते
बैल गेला आणि झोपा केला एखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते
बोडकी आली व केस कर झाली विधवा आली अन लग्न लावून गेली
बोलेल तो करेल काय केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही
भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरी एखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो
भरवशाच्या म्हशीला टोणगा ज्या व्यक्तीवर अति विश्वास आहे नेमक्या अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे
भागीचे घोडे की किवणाने मेले भागीदारीतील या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात काळजी मात्र कोणीच घेत नाही
भिंतीला कान असतात गुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहात नाही
भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्री व्यक्ती काही कारण नसताना भीत असते
भीक नको पण कुत्रा आवर एखाद्याच्या मनात नसले तर त्याने मदत करू नये परंतु निदान आपल्या कार्यात अडथळा आणू नये अशी स्थिती
भीड भिकेची बहीण उगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे
मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नये कोणाच्याही चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये
मन जाणे पाप आपण केलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असतेच
मन राजा मन प्रजा हुकुम करणारे आपले मनच ते पाळणारे ही आपली मनच असते
मनात मांडे पदरात धोंडे केवळ मोठ मोठी मनोराज्य करायचे परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती
मनी वसे ते स्वप्नी दिसे ज्या गोष्टींचा आपण सतत ध्यास लागलेला असतो ती गोष्ट स्वप्नात दिसणे
मल्हारी माहात्म्य नको तिथे नको ती गोष्ट करणे.
मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाही आई वडिलांचे बोलणे लेकराच्या हिताचेच असते
माणकीस बोललं, झुणकीस लागलं एकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे
मानेवर गळू आणि पायाला जळू रोग एकीकडे उपाय भलतीकडे
मामुजी मेला अन् गांव गोळा झाला क्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे
मारुतीची शेपूट लांबत जाणारे काम
मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवू छोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे
मुंगीला मुताचा पूर लोकांना लहान संकट ही डोंगराएवढी वाटते
मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतात लहान वयातच व्यक्तीच्या गुणदोषांचे दर्शन होते
मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधते मूर्खांचे भांड अन् तिसऱ्याचा लाभ
म्हशीला मणभर दूध मेल्यावर गुणगान करणे
म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाही निसर्ग नियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच म्हशीचे दुध काढतांना आधी आचळाला दूध लागावे लागते फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते
यथा राजा तथा प्रजा सर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे किंवा वरिष्ठांचे अनुकरण करतात
या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणे बनवाबनवी करणे
ये रे कुत्र्या खा माझा पाय आपण होऊन संकट ओढवून घेणे
रंग जाणे रंगारी ज्याची विद्या त्यालाच माहीत
रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वार इच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे
राईचा पर्वत करणे मूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे
राज्याचे घोडे आणि खासदार उडे वस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची
रात्र थोडी सोंगे फार कामे भरपूर पण वेळ थोडा असणे
रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारत मुख्य गोष्टीचा अभाव
रे माझ्या मागल्या ताक कण्या चांगल्या एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे
रोज मरे त्याला कोण रडे तीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही
लंकेत सोन्याच्या विटा दुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो
लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाही धाका शिवाय शिस्त नाही
लग्नाला गेली आणि बारशाला आली अतिशय उशिराने पोहोचणे
लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीस मुख्य कार्य पेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक लष्कराच्या भाकर्‍या भाजणे बिन फायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे
लाज नाही मला कोणी काही म्हणा निर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही
लेकी बोले सुने लागे एकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे
लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाण लोकांना उपदेश करायचा पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही
वरातीमागून घोडे योग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे
वळणाचे पाणी वळणावर जाणे निसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार
वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोच वाईट व्यक्तीला चांगली म्हंटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच
वारा पाहून पाठ फिरविणे परिस्थिती पाहून वर्तन करणे
वासरात लंगडी गाय शहाणी मूर्ख माणसा अल्पज्ञान असणारा श्रेष्ठ असतो
वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणे सर्व साधने अनुकूल असली की होईल तो फायदा करून घेणे
विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवर गरजेपुरते गोष्टी घेऊन फिरणे
विचाराची तूट तेथे भाषणाला उत मूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते
विशी विद्या तिशी धन योग्य वेळेत योग्य कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो
विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करी विश्वासघात करणे
शहाण्याला शब्दाचा मार शहाण्या माणसाला त्याच्या चुकी बाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते
शितावरून भाताची परीक्षा वस्तूच्या लहान भागावरून त्या संपूर्ण वस्तूची परीक्षा होती
शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटी चांगल्या च्या पोटी चांगल्याच गोष्टी येतात
शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय ? शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही
शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढी एकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे
शेरास सव्वाशेर चोरावर मोर एकाला दुसरा वरचढ भेटणे
श्रीच्या मागोमाग ग येतो संपत्तीबरोबर गर्व येतो
संग तसा रंग संगती प्रमाणे वर्तन असणे
संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवात एखाद्या गोष्टीचा आरंभ मुळापासून करणे
सगळेच मुसळ केरात मुख्य महत्त्वाच्या गोष्टींकडे दुर्लक्ष झाल्याने घेतलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे
समर्थाघरचे श्वान त्याला सर्व देती मान मोठा च्या घरच्या शूद्रालाही मान द्यावा लागतो
सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतच प्रत्येकाच्या कामास त्याची शक्ती वा वकूब यांची मर्यादा पडते
सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगी एकदम अशक्य कोटीतील गोष्ट करणे
सात हात लाकुड नऊ हात ढलपी एखादी गोष्ट खूप फुगवून सांगणे
साप साप म्हणून भुई धोपटणे संकट नसताना त्याचा अभ्यास निर्माण करणे
सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचा जवळच्या अशा अनेक व्यक्ती असणे पण त्यापैकी कोणाचाच उपयोग न होणे
सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाही वैभव गेले तरी ताठा जात नाही
सुरुवातीलाच माशी शिंकली आरंभालाच अपशकून
स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडे वरवरच्या अवडंबराने पुण्य मिळत नाही
हत्ती गेला पण शेपूट राहिले कामाच्या बहुतेक भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिला
हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागते जेथे भलेभले हात टेकतात तेथे लहान बडेजाव दाखवितात
हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणा मोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे
हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जाते आजार, संकटे येतात ती लवकर आणि मोठ्या प्रमाणावर येतात पण कमी होताना हळूहळू कमी होतात
हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्र परस्पर दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला देणे स्वतःला झीज लागू न देणे
हाजिर तो वजीर जो ऐन वेळेला हजर असतो त्याचाच फायदा होतो
हात ओला तर मित्र भला म्हणजेच तुमच्या पासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचे गोडवे गातात
हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसे उद्योगी माणसाच्या घरी संपत्ती नांदते
हातचे सोडून पळत्याच्या मागे लागणे जे आपल्या हातात आहे ते सोडून दुसरे मिळेल या आशेने हातातली सोडण्याची पाळी येणे
हातच्या काकणाला आरसा कशाला स्पष्ट असलेल्या गोष्टीला पुरावा नको
हिरा तो हिरा गार तो गार गुणी माणसाचे गुण प्रकट झाल्यावाचून राहत नाहीत
हिऱ्या पोटी गारगोटी चांगल्या च्या पोटी नाठाळ
हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळा खोटे अश्रू ढाळणे
होळी जळाली आणि थंडी पळाली होळीनंतर थंडी कमी होते
दहा गेले, पाच उरले आयुष्य कमी उरणे.
दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हं पैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात.
दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीत एक गोष्ट अनुकूल असली तरी तिच्या जोडीला आवश्यक ती गोष्ट अनुकूलन नसणे.
दात कोरून पोट भरत नाही मोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही.
दाम करी काम, बिवी करी सलाम पैसे खर्च केले की कोणतेही काम होते.
दिल चंगा तो कथौटी में गंगा आपले अंतःकरण पवित्र असल्यास पवित्र गंगा आपल्याजवळ असते.
दिल्ली तो बहुत दूर है झालेल्या कामाचा मानाने खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे.
दिवस बुडाला मजूर उडाला रोजाने व मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार ? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार.
दिव्याखाली अंधार मोठ्या माणसातदेखील दोष असतो.
दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागते एखाद्या बाबतीत अद्दल घडली, की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे.
दुभत्या गाईच्या लाथा गोड ज्याच्या पासून काही लाभ होतो, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो.
दुरून डोंगर साजरे कोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते; परंतु जवळ गेल्यावर तिचे खरे स्वरूप कळते.
तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाही चणे आहेत तर दात नाहीत, दात आहेत तर चणे नाहीत.
तीन दगडात त्रिभुवन आठवते संसार केल्यावरच खरे मर्म कळते.
तुकारामबुवांची मेख न सुटणारी गोष्ट
तू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचे आपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात.
तेरड्याचा रंग तीन दिवस कोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते.
तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आले मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.
तोंड दाबून बुक्क्यांचा मार एखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे.
तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागे खायला पुढे कामाला मागे.
थेंबे थेंबे तळे साचे दिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो.
थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मान मोठ्या माणसांचा आश्रय हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो.
दगडापेक्षा वीट मऊ मोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसानकारक ठरतो.

वरील ब्लॉग पोस्ट वाचल्याबद्दल धन्यवाद.

तुम्हाला आवडल्यास कमेंट करा आणि तुमच्या फॅमिली आणि मित्रांना शेअर करा.


Post a Comment

0 Comments